Balkan Düğünleri: Geleneklerin Dansı
Balkan düğünleri, Osmanlı’dan günümüze uzanan zengin bir kültürel mirasın yansıması. Farklı bölgelerde çeşitli ritüeller yaşansa da, hepsinde ortak bir ruh hissedilir: görkemli kutlamalar, müzik, dans ve insanları bir araya getiren o içten bağ. Gelin, Balkanlar’daki Türk topluluklarının düğün geleneklerine birlikte göz atalım.
BULGARİSTAN TÜRKLERİNDE DÜĞÜN GELENEKLERİ
Özellikle Deliorman ve Kırcaali gibi bölgelerde düğünler eskiden tam anlamıyla bir şenlik havasında geçerdi. Genellikle üç gün süren bu kutlamalarda her aşama özel anlam taşırdı:
Kız İsteme (Görücülük): Damadın ailesi, gelin adayını büyüklerle birlikte ziyarete giderdi. Sohbet edilir, çay-kahve içilir, gelin genellikle utangaçça bir köşede otururdu.
Çeyiz Sermesi: Gelinin el emeğiyle hazırladığı danteller, örtüler, yemeni gibi eşyalar köy meydanında sergilenirdi. Komşular “Elin bereketli olsun” diyerek hayranlıklarını ifade ederdi.
Gelin Yıkama ve Kına Gecesi: Gelin hamamda ya da evde yıkanır, ardından kına gecesi yapılırdı. Kına türküleri söylenir, gözyaşları eksik olmazdı.
Gelin Alayı: Atlar ve arabalar süslenir, davul zurna eşliğinde gelin erkek evine götürülürdü. Yolda çocuklar konvoya katılır, ortam tam bir şenliğe dönüşürdü.
Baba Ocağına Veda: Gelin, evden çıkarken kapıya elini koyar, ailesinden helallik alırdı. Her zaman duygusal bir andı.
Davullu Zurnalı Eğlence: Halaylar çekilir, gençler coşkuyla dans ederdi.
Günümüzde şehirlerde düğünler daha kısa sürede ve salonlarda yapılmakta. Ancak kırsal kesimde gelenekler yaşatılmaya devam ediyor. Deliorman’da hâlâ davul sesi duyulabiliyor.
YUNANİSTAN’DAKİ TÜRKLERDE DÜĞÜN GELENEKLERİ
Batı Trakya’da, özellikle Gümülcine ve İskeçe’de düğünler hem neşeli hem de köklü adetlerle doludur:
Kına Pazarı: Kına gecesinden önce aileler çarşıya gider, kına, mum, şeker gibi malzemeler topluca alınırdı. Dönüşte sokaklar adeta bir karnaval havasına bürünürdü.
Gelin Hamamı: Kadınlar gelini hamama götürür, türkülerle şenlik yapar, dualar eşliğinde gelin yıkanırdı.
Zılgıt ve Halk Oyunları: Gelin evden çıkarken kadınlar zılgıt çeker, erkekler ise “Zeybek” ya da “Hasapiko” gibi oyunlar oynardı. Özellikle Zeybek’in ağır havası etkileyicidir.
Günümüzde düğünler salonlara taşınsa da, kına pazarı gibi gelenekler hâlâ yaşatılmaktadır. İskeçe’de hâlâ zılgıtlar duyuluyor.
KOSOVA VE KUZEY MAKEDONYA TÜRKLERİNDE DÜĞÜN GELENEKLERİ
Prizren, Mamuşa, Üsküp ve Gostivar gibi bölgelerde düğünler haftalarca sürebilirdi:
Haftalık Şenlik: Kadınlar ve erkekler ayrı ayrı toplanır, türküler söylenir, yemekler hazırlanırdı.
Damat Kınası: Sadece gelin değil, damat için de kına gecesi düzenlenirdi.
Gelin Alayı: Konvoy eşliğinde köyde tur atılır, ardından mevlit okunurdu. Hem eğlence hem maneviyat iç içeydi.
Sembolik Altın Atma: Gelin eve girerken yere altın atar, çocuklar bu altını kapışırdı. Bu, bereketin simgesiydi.
Bugün şehirlerde modern düğünler yaygınlaştıysa da, Mamuşa’da konvoy geleneği, Gostivar’da damat kınası hâlâ sürüyor.
ROMANYA TÜRKLERİNDE DÜĞÜN GELENEKLERİ
Dobruca bölgesinde, özellikle Köstence çevresindeki Türkler daha sade ama anlamlı düğünler yaparlardı:
Çeyiz Taşıma: Gelinin çeyizi öküz arabalarıyla taşınır, köy halkı bunu izlerdi.
Kına Gecesi: Kadınlar toplanır, gelinin eline kına yakılır, “Kınan mübarek olsun” denirdi.
Düğün Yemeği: Kuzu çevirme ve pilav sofraların vazgeçilmeziydi.
Günümüzde Köstence’de düğünler modernleşse de, kırsalda çeyiz taşıma gibi adetler yaşatılmakta.
GELENEKLERİN BULUŞMA NOKTASI
Balkan düğünleri, Türk ve Balkan kültürlerinin iç içe geçtiği, neşeyle yoğrulmuş özel günlerdir.
Bulgaristan’da davul zurna, Yunanistan’da zeybek, Kosova’da mevlit, Romanya’da kuzu çevirme, Arnavutluk’ta nefesler... Her bölge kendi tadını katarken, ortak bir miras yaşatılıyor. Modernleşen dünyada salon düğünleri artsa da, Balkan Türklerinin ruhunda bu gelenekler hâlâ capcanlı.
